|
Vermeerdering
Dit deel gaat over:
Bevruchting|Vaststellen
geslacht|Verspreiders|Het
kweken van een Ginkgo uit zaad
+ videos
De Ginkgo is een naaktzadige
(gymnosperm), het zaad is beschermd door een vleesachtige zaadhuid.
Zijn vermeerderingswijze is bijzonder uniek,
want deze ligt tussen een dierlijke en plantaardige wijze van bevruchting
in! De Ginkgo is tweehuizig,
elke lente ontwikkelen de 'katjes' (strobili) zich op de manlijke en de
zaadknopjes (ovula) op de vrouwelijke boom aan de kortloten tussen de bladbundels,
de eerste bloei vindt pas plaats na 20-35 jaar. De pollen bereiken de zaadbeginsels
door de wind. De eigenlijke bevruchting vindt pas plaats in het najaar
aan de boom. De ontwikkeling van het embryo is afhankelijk van de temperatuur.
De Ginkgo en de Cycaden zijn de enige nog levende zaadproducerende planten die zelfstandig bewegend sperma bezitten. Dit is voor de Ginkgo door Sakugoro Hirase in 1896 ontdekt in Tokio (lees meer op mijn Geschiedenis-pagina).
De groengele aren (3-6 bij elkaar) aan de
manlijke
boom bevatten stuifmeelkorrels met elk meestal
twee microsporen waarin zich het zaad bevindt.
 |
pollen
De twee (ook wel 3 of meer) zaadknoppen
van de vrouwelijke
boom staan op steeltjes.
zaadknoppen
|
Soms groeien de zaadknoppen en katjes op het blad (dus zonder steel). Dit bijzondere verschijnsel noemt men ‘Ohatsuki’ en komt meestal alleen voor bij oudere bomen.
 |
Een zaadknop bestaat uit een integument (de toekomstige
zaadhuid) dat de nucellus omvat.
Wanneer het stuifmeel terechtkomt op een pollinatiedruppel in het
midden van de zaadknop (micropyle) |
foto © TokyoCinema Inc. |
Twee zelfstandig
bewegende sperma's in de pollen kamer.
|
Het manlijke gametofyt bevindt zich in vocht in de bevruchtingskamer boven het vrouwelijke megagametofyt dat groen van kleur is. Dit is zeer uniek omdat het chlorofyl bevat en een fotosyntheseproces kent. De spermacel produceert twee spermatozoïden die elk duizenden zweepharen (flagellen) bevatten. Zij rusten tot de eigenlijke bevruchting in het najaar. Dan worden ze uit de gametofyt geperst en zwemmen zelfstandig opwaarts (zaad hangt dan naar beneden) naar de bevruchtingskamer. Een van de spermatozoïden zal de eicel bevruchten.
Klik hier voor een video, foto's, schema's van de zaadknopontwikkeling.
Kort na de bevruchting begint de ontwikkeling van het embryo,
de zaadknoppen zwellen op tot pruimachtige zaden van ong. 2,5 cm. De eigenlijke
bevruchting vindt plaats aan de boom kort voor de zaden op de grond vallen.
Het embryo groeit in het voedselrijke weefsel van de vrouwelijke gametofyt.
Er zijn twee zaadlobben (cotylen).
 klik
op plaatje voor vergroting
De zaden vallen van de boom enige weken nadat de bladeren zijn afgevallen. Een gerijpt zaad bestaat
uit een (of meer) embryo (endotesta), voedselrijk weefsel en de zaadhuid,
die bestaat uit een harde binnenlaag (sklerotesta
met 1 soms 3 delen) en een vleesachtig, geel tot oranje gekleurde buitenlaag
(sarkotesta, 5-6 mm).
|
videos afspeellijst: zaden, pollen en zaailingen |
De Ginkgo kan zich ook aseksueel vermeerderen (chi chi), lees hierover op mijn Boompagina.
Vermeerdering kan ook geschieden door stekken.
Neem een stek van ong. 15 cm van jong (of halfrijp) hout in mei-juli.
Plaats het in een frame of pot met een plastic zak erover als ‘kasje’.
Gebruik grof zand of 1 deel zand/1 deel turfmolm. Plaats de stek voor een
half of 1/3 deel hierin en houdt het vochtig door nevelen (geen zon).
Na worteling in een pot plaatsen of plantbed om uit te laten groeien
voordat op de permanente plaats wordt geplant. Voorkom schade door dieren.
Meer informatie over stekken via de links op mijn Links-page.
Enten is ook mogelijk, veel Ginkgokwekers
passen deze methode toe.
| Of een Ginkgo vrouwelijk of manlijk is weten we pas
als de boom voor het eerst bloeit na 20-35 jaar!
Veel bomen in tuincentra en bij kwekers zijn manlijk (geënt) maar er zijn gelukkig ook vrouwelijke cultivars. Mogelijk vallen de bladeren van de vrouwelijke boom 2-3 weken later van de boom. De oude Ginkgo in De Oude Hortus in Utrecht is manlijk maar de erop geënte vrouwelijke tak krijgt later gele bladeren dan de rest van de (manlijke) boom. |
HD-Video: zaden aan vrouwelijke boom |
| Verspreiders |  |
De zaadhuid vertraagt de kieming en trekt dieren aan als de zaden op de grond zijn gevallen. Tijdens het spijsverteringsproces in het lichaam van het dier wordt de zaadhuid verwijderd en de zaden komen later elders terecht via de uitwerpselen en wellicht kunnen ze dan al (afhankelijk van de temperatuur) direct gaan ontkiemen.
Lang geleden waren verspreiders o.a. de dinosauriërs.
Nu zijn dit eekhoorns, vogels, muizen etc.
 |
Je
kunt de zaden in het najaar (oktober/november) oprapen en goed schoonmaken
(zie hierboven). Bewaar ze tot gebruik in een afgesloten plastic zak of
bak in de groentenla van de koelkast of op een koele, droge, donkere plaats.
Zaden kunnen ook gekocht worden bij bepaalde
zaadhandelaren, via internet, kwekerijen etc. Probeer altijd een goede
kwaliteit zaad te kopen.
Stratificatie:
Koudestratificatie is niet noodzakelijk maar
de kieming is beter als het zaad een koudeperiode doormaakt van 1-2 maanden.
Scarificatie:
Scarificatie kan je doen met bijv. een scherp
mes of een vijl teneinde het zaad makkelijker vocht te laten opnemen. Laat
de zaden dan ong. 24 uur weken. Zaden die blijven drijven kun je weggooien
want die zullen niet kiemen. Om schimmelvorming te voorkomen kun
je de overgebleven zaden in een 10% bleekwateroplossing (water/bleekwater
9:1) leggen gedurende ong. 10 minuten en ze daarna tweemaal goed spoelen.
Droog kort tussen keukenpapier.
Zelf ben ik na wat geëxperimenteer uitgekomen
bij de volgende stratificatiemethoden:
| Doe 3-5 zaden
in 3 maal zoveel vochtig steriel
zand
(1 deel water + 4 delen zand) of bevochtigd keukenpapier
of
licht bevochtigde vermiculite (of perliet)
of
turfmolm.
Vochtig betekent dat er geen druppels meer uitlopen als je erin knijpt (keukenpapier aan een punt vasthouden). Doe dit in een afgesloten kleine bak of plastic zakje in de koelkast (+ 2-5oC). Bij keukenpapier de zaden tussen 2 lagen leggen en dit in passende plastic zak doen. Controleer minstens 2x per week op schimmelvorming en kieming. Kieming zal 30-60 dagen duren, dus begin de koudestratificatie ongeveer half februari. |
VIDEO: ZAADKIEMING |
Als u geen koudestratificatie wilt toepassen is de procedure hetzelfde,
maar leg dan het bakje of zakje op een lichte plaats (geen zon) bij kamertemperatuur
(21-24oC). Plaats in potten als een paar kiemblaadjes zijn te
zien.
| Mijn eigen ervaring tot nu toe is dat de zandmethode
goede resultaten geeft. Goede kwaliteit zaden (en steriel werken) is echter
de belangrijkste voorwaarde.
Zonder koudestratificatie kiemt dan zeker 70% van de zaden na ong. 2 weken bij kamertemperatuur (wel een paar maanden in de koelkast bewaard tot gebruik en scarificatie zoals boven omschreven). De zaden hoeven slechts met weinig zand te worden bedekt:  
Kiem na 3 weken: links zandmethode/rechts keukenpapiermethode. |
Doe na koudestratificatie 3-5 zaden in 10-15
cm potten. Deze dienen schoon te zijn met tenminste 1 afvoergaatje
en zijsplitten. Gebruik verse natgemaakte zanderige potgrond (40% zand
met wat grit oid), de grond moet goed doorlaatbaar zijn. Zaaidiepte 1,5
cm. Bedek licht met zand.
Zet de potten in een koud frame of binnen op een lichte plaats (geen
zon). Besproei dagelijks, houdt de grond vochtig maar niet nat. Na kieming
de wortels nooit laten uitdrogen maar ook niet in water laten staan. Zorg
voor goede ventilatie. Als de zaailingen voldoende groot zijn kunnen ze
naar buiten (in herfst in aparte potten zetten) op een plek in de schaduw
en geef wat organische mest. Na 2 jaar kunnen ze op hun plaats van bestemming
worden geplant.
U kunt de Ginkgo ook in een container laten
en hem als een soort bonsai behandelen. Dan kan hij ook op het balkon staan!
 |
Buiten zaaien: In
de herfst liefst in een koud frame of onverwarmde kas. Zaai ongeveer 5-8
cm diep en bedek dit met 5 cm mulch of strooi (verwijderen in lente). Bedek
dan de zaden licht met zand, mulch etc. De beste zaaitijd is maart-mei.
Nevelen is beter dan water geven. Bescherm tegen muizen, konijnen etc.
Niet in de hoogzomer zaaien.
Ginkgozaden kiemen onregelmatig. Voor regelmatiger kieming kreeg ik uit Japan de tip de zaden 30 cm diep te begraven in de herfst en ze in de lente weer op te graven en te zaaien. Meer informatie over het planten van de boom op mijn Boompagina. Heeft u tips voor het zaaien van de Ginkgo,
|
Meer informatie en foto's over de vermeerdering op mijn Engelstalige Propagation-page.
|
bezoekt u dan mijn videokanaal op YouTube. |
© Cor Kwant 
Copyright informatie
Samenvatting van The Ginkgo Pages (Engelse versie).
en
de druppel indroogt, belandt het via een nauw kanaaltje in de pollenkamer
in de nucellus, waar verdere kieming van de microspore plaatsvindt tot
vertakte pollenbuis (gametofyt).
